Styczniowy początek i koniec

Historia kołem się toczy, podobno. Tak przynajmniej mówi znane powiedzenie. Faktycznie śledząc losy naszego świata dostrzec można pewne podobieństwa, które występują co jakiś czas. Przyczyny kolejnych wojen, wybuchy epidemii rzeczywiście dowodzą trafności tego zwrotu. Czasami też zdarza się tak, że koło historii umieszcza pewne fakty bardzo blisko siebie w kalendarzu, a jednocześnie daleko na osi czasu. Tak też jest z historią Księstwa Cieszyńskiego.

• 

• 

• 

Styczeń dla Księstwa jest miesiącem szczególnym. Trzymając się chronologii wydarzeń pierw przyjrzeć się trzeba dacie 31 stycznia 1290 roku. Właśnie wtedy powstał dokument, w którym Mieszko I nadał swemu rycerzowi Boguszowi 10 łanów frankońskich pod założenie wsi Bogusovici. Jej osadnicy mieli być zwolnieni od większości ciężarów prawa książęcego. W ten sposób można wydatować początek wsi, a aktualnie dzielnicy miasta znanej dziś jako Boguszowice. Ile właściwie to 10 łanów frankońskich? Około 22,6 do 25,8 ha. Całkiem sporo. Gdzie dokładnie Mieszko przewidział miejsce pod nową wieś? Tego niestety nie wiemy. Z pewnością gdzieś w okolicy dzisiejszej dzielnicy, lecz dokładnej lokalizacji nie znamy i pewnie nigdy nie poznamy. Przecież mówimy tutaj o wsi i kilku osadnikach, a nie mieście z rynkiem i ratuszem. Nieśmiało można wysnuć tezę, że omawiana miejscowość leżała po obu brzegach Olzy, gdyż mieszkańcy zwolnieni mieli być z opłaty od połowu ryb. Jednak nie o samo założenie Boguszowic przecież chodzi. Była to jedna z dziesiątek miejscowości założonych u schyłku XIII wieku przez Mieszka I. W podobnym czasie powstaje także Bielsko, czy Ustroń. Dokument zawierający stwierdzenie o darowiźnie dla rycerza Bogusza jest jednak PIERWSZYM znanym nam pismem, w którym Mieszko określa się mianem księcia cieszyńskiego. Wcześniej omawiana postać znana była także pod stwierdzeniem Mieszko III Opolski. Daje nam to możliwość ostrożnego wypowiedzenia tezy, że Księstwo Cieszyńskie musiało zatem powstać około 1290 roku. Oczywiście nikt nie jest szaleńcem, który stwierdziłby, że początek Księstwa ogłoszono właśnie 31 stycznia 1290 roku w towarzystwie fanfar na cieszyńskim zamku. Skoro dokument został wystawiony z taką datą niemal pewne jest, że nowy książę na nowym księstwie zasiadł chwilę wcześniej i zdążył już rozgościć się na cieszyńskich włościach oraz stworzyć kancelarię, która dokument wystawiła. Średniowieczne księstwa nie powstawały z dnia na dzień oraz z powodu widzi mi się władców. Księstwo Cieszyńskie powstało z podziału o wiele bardziej rozległego Księstwa Opolsko- Raciborskiego. Władysław Opolski w momencie zejścia z tego świata podzielił swe ziemie pomiędzy swych synów. Taka moda panowała wówczas w całej wschodniej Europie. Jedną z części dostał najstarszy syn Mieszko zwany później cieszyńskim. Władysław zmarł około 1281 roku. Jednak przez pierwsze kilka lat Księstwem Raciborskim rządzili wspólnie Mieszko oraz jego brat Przemysław. Właśnie około 1290 roku bracia podzielili się ziemiami i powstać miało Księstwo Cieszyńskie obejmujące rozległe tereny pomiędzy rzekami Ostrawicą na zachodzie i Skawą/Skawinką na wschodzie, tj. kasztelanię cieszyńską i oświęcimską. Na obszarze tym istniały już dwa ważne miasta, Cieszyn i Oświęcim, kilka osad targowych i ok. 70 wsi. Niedługo później nowy władca dokonuje akcji osiedleńczej i funduje nowe miejscowości, a pierwszą znaną nam są właśnie Boguszowice. Co prawda badacze czasami poddają w wątpliwość datę 1290 sugerując, że dokument powstał nieco później, jednak póki co symboliczną datę początku naszego Księstwa jest 31 stycznia 1290 roku. Niestety nie posiadamy oryginału. Dysponujemy jedynie odpisem sporządzonym w początkach XIX wieku przez burmistrza cieszyńskiego Alojzego Kaufmanna.

• 

Księstwo Cieszyńskie trwało przez… No właśnie ile lat? Pod panowaniem Piastów do 1653 roku, jednak później nastąpili książęta z dynastii Habsburskiej. Może datą graniczną powinno być oficjalne odebranie Habsburgom tytułu książęcego? Jednak nigdy to nie nastąpiło. Ciężko jest określić datę końca Księstwa Cieszyńskiego. Ja jednak mam swoją teorię. Według mnie Księstwo zakończyło swój byt 23 stycznia 1919 roku. Jest po początek wojny czechosłowacko – polskiej. Po upadku Austro – Węgier wiele wydawnictw musiało na nowo wyrysować i wydrukować swe atlasy oraz mapy. Na mapie Europy pojawiło się sporo nowych państw w tym Polska oraz Czechosłowacja. Zanim jednak kartografowie mogli przedrukować nowe mapy polityczne, granice musiały zostać ostatecznie ustalone, a stary kontynent pełny był miejsc spornych. Jednym z takich miejsc był oczywiście Śląsk Cieszyński. Temat sporu i próby jego rozwiązania zasługują na kilka innych artykułów, o ile nie książek. Nas jednak interesuje to, że pomimo ustaleń Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego poczynionych ze stroną czeską, druga ze stron sporu postanowiła użyć siły. Atak zaplanowano na dzień mających odbyć się wyborów do sejmu polskiego. Gdyby elekcję udało się przeprowadzić, to potwierdziłoby to przynależność niemal całego Księstwa Cieszyńskiego do odrodzonej Rzeczypospolitej. Bez wypowiedzenia wojny dzielni czescy wojacy zajmowali kolejne wsie i miasta mordując przy tym cywilów i jeńców. Postępowali bardzo szybko, gdyż na przeciw stała tylko milicja złożona z ochotników. Rzeczpospolita zajęta była w tym czasie działaniami wojennymi na Ukrainie, przez co nie mogła wysłać wojsk zawodowych do obrony tego terenu. Czeski krwawy impet zatrzymany został dopiero na linii Wisły pod Skoczowem. W dniu 28 stycznia nastąpiła największa bitwa tej wojny, właśnie w okolicach Skoczowa. Poprzez naciski międzynarodowe Czesi wycofali się na ustaloną w Paryżu linię demarkacyjną, a w rok później komisja rozdarła Księstwo Cieszyńskie na dwie części dzieląc niepodzielne. Groby żołnierzy polskich, ale i czechosłowackich nawiedziliśmy podczas jednego z naszych tripów TUTAJ

• 

Do wybuchu wojny czechosłowacko – polskiej nazwa Księstwo Cieszyńskie była używana. W końcu powstała Rada Narodowa KSIĘSTWA Cieszyńskiego, nie śląska, czy innego obwodu cieszyńskiego. To właśnie ta zbrojna interwencja doprowadziła do podziału bytu funkcjonującego nieprzerwanie od XIII wieku. Dlatego dla mnie datą graniczną istnienia Księstwa Cieszyńskiego jest 23 stycznia 1919 roku. Oczywiście później zdarza się jeszcze, że nazwa Księstwo Cieszyńskie pojawia się, jednak najczęściej jest używana jako nazwa geograficzna i określenie miejsca na mapie.

• 

Historia kołem się toczy i właśnie w styczniu odcisnęła swe piętno na Księstwie Cieszyńskim wyznaczając jego początek i koniec. Trwało ono zgodnie z moim zdaniem od 31 stycznia 1290 do 23 stycznia 1919 roku. 629 lat, 229 727 dni byt państwowy zarządzany przez dynastię Piastów i Habsburgów. Początek i koniec wyznaczała poniekąd śmierć. Pierw zejście z tego świata Władysława Opolskiego, a na koniec śmierć setek żołnierzy i cywilów broniących się przed czechosłowackimi wojakami. Wiele jest miejsc i faktów, które namnożyły się przez te ponad sześć wieków historii. Wszystkie warte odkrycia, ale to już na zupełnie inny trip i historię.